Cây cơm cháy

Cơm cháy hay còn gọi là sóc dịch, cây thuốc mọi, tiếp cốt thảo, .... tên khoa học là Sambucus javanica Reinw. ex Blume, thuộc họ Cơm cháy – Sambucaceae. Cây cơm cháy có nhiều tác dụng, dùng để chế biến thành một số loại thức ăn, đồ uống, và có tác dụng làm thuốc chữ bệnh trong y học.

Cây cơm cháy là loài cây nhỡ sống nhiều năm, cao tới 3m. Thân xốp gần tròn, nhẵn, màu lục nhạt; cành to trong rỗng có tuỷ trắng xốp, ngoài mặt có nhiều lỗ bì. Lá mềm, mọc đối, kép lông chim lẻ gồm 3-9 lá chét, dài 8-15cm, rộng 3-5 cm, mép khía răng; cuống lá có rãnh ở mặt trên và loe rộng ở phía gốc thành bẹ.

Hoa nhỏ màu trắng, mọc thành xim, nom như tán kép. Quả mọng, hình cầu, màu đỏ sau đen, chứa 3 hạt dẹt. Mùa hoa tháng 5-8, quả tháng 9-11. Thu hái cả cây vào mùa hè-thu, rửa sạch, dùng tươi hay phơi khô dùng dần.


Chùm quả cây cơm cháy

Cây cơm cháy mọc hoang ở miền núi, ven suối, bờ khe từ Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Thái tới Lâm Đồng. Cơm cháy được trồng bằng cành hoặc gieo hạt vào mùa xuân. Thu hái cả cây vào mùa hè-thu, rửa sạch, dùng tươi hay phơi khô dùng dần.

Quả cây cơm cháy có hình thức rất bắt mắt và mọc thành từng chùm lớn. Quả cây cơm cháy sau khi nấu chín được để lên men làm thành một loại rượu thơm ngon hay nước trái cây. Tuy nhiên, trong quả cây cơm cháy có chứa độc chất có thể gây tổn thương dạ dày. Vì vậy, cần phải nấu chín quả cây cơm cháy để độc chất bị phân hủy hết trước khi chế biến thành món ăn...

Hoa cây cơm cháy : những chùm hoa bao gồm hàng nghìn bông nhỏ, màu trắng tinh khôi. Hoa của loài cây này thường được dùng để làm rượu và soda. Đôi khi, người ta còn ăn hoa cơm cháy cùng các món chiên. Hoa cơm cháy cũng có thể được giã và rán thành một loại bánh mà trẻ con rất thích ăn.


Chùm hoa cây cơm cháy

Độc tính : Rễ và một số bộ phận khác của cây cơm háy có độc tính mạnh, có thể gây ra bệnh dạ dày.

Tác dụng trong y học :

Theo nghiên cứu của y học hiện đại, thành phần hóa học của cây cơm cháy gồm có: a-amyrin galmitate, acid ursol, stigmasterol, camposterol, tanin… Các bác sỹ thường dùng cây cơm cháy để làm thuốc chữa lợi tiểu, ra mồ hôi, nhuận tràng, thấp khớp, ngứa, eczema…


Quả cơm cháy

Theo Đông y, cây cơm cháy vị chua, tính ấm; có tác dụng khử phong trừ thấp, hoạt huyết tán ứ. Các thầy thuốc thường dùng cây cơm cháy chữa phong thấp đau nhức, cước khí phù thũng, kiết lỵ, hoàng đản, viêm khí quản mạn, phong chẩn, mụn nhọt lở loét sưng đau, đòn ngã chấn thương…

Lá cây cơm cháy còn được dùng để nấu nước tắm cho bà đẻ hoặc giã chung với giấm, xào nóng đắp sưng vú.

Ngày dùng với liều 10-12g dưới dạng thuốc sắc. Nếu dùng với liều 3g/1kg thể trọng có thể đái nhiều, ỉa lỏng và nôn mửa.


Lá và Quả cơm cháy

Một số bài thuốc sử dụng cây cơm cháy :

Chữa đau nhức: Mùa lạnh dùng rễ (giã nát), còn mùa nóng thì dùng cành lá sao lên cho nóng, xoa và đắp lên rốn bệnh nhân; đồng thời dùng lá cây cơm cháy hun nóng, rải lên chiếu cho bệnh nhân nằm.

Chữa gãy xương: Dùng vỏ rễ và lá cây cơm cháy giã nát đắp vào chỗ xương gãy rồi băng lại cho cố định.

Chữa, bong gân sưng đau: Dùng lá cây cơm cháy cắt nhỏ, giã nát cùng với mấy củ hành để liền cả rễ và bã rượu, đắp vào chỗ đau rồi băng lại, mỗi ngày thay thuốc một lần.

Chữa chấn thương thổ ra huyết: Dùng rễ cây cơm cháy, trắc bách diệp, mỗi thứ 9g, địa du 12g, sắc nước uống.

Chữa phong thấp khớp xương sưng đau: Dùng rễ cây cơm cháy 20 – 30 g sắc nước uống trong ngày; đồng thời nấu lấy nước đặc rửa chỗ đau.

Chữa tiểu tiện nhỏ giọt: Dùng rễ cây cơm cháy 90 – 120g hầm với 200g thịt lợn, ăn nhiều lần trong ngày. Mỗi liệu trình 10 ngày.