Chi Dền - Amaranthus

Rau dền, là tên gọi chung để chỉ các loài trong Chi Dền (danh pháp khoa học: Amaranthus, bao gồm cả các danh pháp liên quan tới Acanthochiton, Acnida, Montelia) do ở Việt Nam thường được sử dụng làm rau. Chi Dền gồm những loài đều có hoa không tàn, một số mọc hoang dại nhưng nhiều loài được sử dụng làm lương thực, rau, cây cảnh ở các vùng khác nhau trên thế giới. Tên tiếng Anh (amaranth) cũng như tên khoa học của các loài dền đều có nguồn gốc từ tiếng Hy lạp "amarantos" (Αμάρανθος hoặc Αμάραντος) có nghĩa là (hoa) không bao giờ tàn. Chi Dền được cho là có nguồn gốc ở Trung Mỹ và Nam Mỹ nhưng khoảng 60 loài với khoảng 400 giống của nó hiện diện khắp thế giới, cả vùng có khí hậu ôn đới lẫn nhiệt đới. Ở Việt Nam, rau dền thường thấy là dền đỏ (dền tía - Amaranthus tricolor), dền cơm (dền trắng - Amaranthus viridis) làm rau ăn; dền gai (Amaranthus spinosus) mọc hoang dại.
Chi Dền là những loài cây thân thảo, có bộ rễ khỏe, ăn sâu nên khả năng chịu hạn, chịu nước tốt, sức nảy mầm cao. Dền thường có một thân thẳng, cành vươn vừa phải, những loài trồng lấy hạt có hoa tạo thành cụm hình chùy ở đầu cành còn những loại lấy rau có hoa mọc dọc theo cành. Các loài trong chi dền được thấy ở cả vùng đồng bằng lẫn vùng núi ở độ cao đến 1.500m như Hymalaya, Andes... Chu kỳ phát triển của nó tương đối ngắn, các giống dền trắng và dền đỏ ở Việt Nam gieo hạt sau 25-30 ngày là có thể đem trồng, sau khi trồng 25-30 ngày đã thu hoạch được^[1]. Các loài dền hạt trồng làm cây lương thực gieo hạt sau 3-4 ngày bắt đầu nảy mầm và ra hoa sau đó khoảng 2 tháng rưỡi.
Thân và lá rau dền có vị ngọt, chứa sắt, vitamin B2, vitamin C, axít nicotic và canxi (dền gai có hàm lượng canxi tối đa đến 0,2%) ^[2]. Hạt ngoài các thành phần vitamin A, vitamin C còn giàu tinh bột, đạm thực vật (các loài dền hạt trồng làm lương thực có hàm lượng đạm thực vật từ 12 đến 16%) và lysin.

Thành phần trung bình có trong 100g lá và hạt dền

Thành phần	Lá tươi	Hạt
Nước	86,9 g	9 g
Protein	3,5 g	15 g
Chất béo	0,5 g	7 g
Tinh bột	6,5 g	63 g
Chất xơ	1,3 g	2,9 g
Phốtpho	67 mg	477 mg
Sắt	3,9 mg	--
Kali	411 mg	--
Vitamin A	6100 i.u.	0
Vitamin B2	0,16 mg	0,32 mg
Niacin	1,4 mg	1,0 mg
Vitamin C	80 mg	3 mg
Vitamin B1	0,08 mg	0,14 mg
Canxi	267 mg	490 mg
Khoáng chất	2,6 g	2,6 g
Ca lo	36	391

1. Amaranthus acanthochiton – greenstripe Dền sọc xanh
2. Amaranthus acutilobus – is a synonym of Amaranthus viridis^[7]Dền lá nhọn
3. Amaranthus albus – white pigweed, prostrate pigweed, pigweed amaranthDền trắng Bắc Mỹ
4. Amaranthus arenicola – sandhill amaranth
5. Amaranthus australis – southern amaranth
6. Amaranthus bigelovii – Bigelow's amaranth
7. Amaranthus blitoides – mat amaranth, prostrate amaranth, prostrate pigweed
8. Amaranthus blitum – purple amaranth
9. Amaranthus brownii – Brown's amaranth
10. Amaranthus californicus – California amaranth, California pigweed
11. Amaranthus cannabinus – tidal-marsh amaranth
12. Amaranthus caudatus – love-lies-bleeding, pendant amaranth, tassel flower, quileteDền đuôi chồn
13. Amaranthus chihuahuensis – Chihuahuan amaranth
14. Amaranthus crassipes – spreading amaranth
15. Amaranthus crispus – crispleaf amaranth
16. Amaranthus cruentus – purple amaranth, red amaranth, Mexican grain amaranth
17. Amaranthus deflexus – large-fruit amaranth
18. Amaranthus dubius – spleen amaranth, khada sag
19. Amaranthus fimbriatus – fringed amaranth, fringed pigweed
20. Amaranthus floridanus – Florida amaranth
21. Amaranthus graecizans
22. Amaranthus greggii – Gregg's amaranth
23. Amaranthus hybridus – smooth amaranth, smooth pigweed, red amaranth
24. Amaranthus hypochondriacus – Prince-of-Wales feather, prince's feather
25. Amaranthus interruptus – Australian amaranth
26. Amaranthus minimus
27. Amaranthus muricatus – African amaranth
28. Amaranthus obcordatus – Trans-Pecos amaranth
29. Amaranthus palmeri – Palmer's amaranth, Palmer pigweed, careless weed
30. Amaranthus polygonoides – tropical amaranth
31. Amaranthus powellii – green amaranth, Powell amaranth, Powell pigweed
32. Amaranthus pringlei – Pringle's amaranth
33. Amaranthus pumilus – seaside amaranth
34. Amaranthus retroflexus – red-root amaranth, redroot pigweed, common amaranth
35. Amaranthus scleropoides – bone-bract amaranth
36. Amaranthus spinosus – spiny amaranth, prickly amaranth, thorny amaranthDền gai
37. Amaranthus standleyanus
38. Amaranthus thunbergii – Thunberg's amaranth
39. Amaranthus torreyi – Torrey's amaranth
40. Amaranthus tricolor – Joseph's-coatDền đỏ
41. Amaranthus tuberculatus – rough-fruit amaranth, tall waterhemp
42. Amaranthus viridis – slender amaranth, green amaranthDền cơm
43. Amaranthus watsonii – Watson's amaranth
44. Amaranthus wrightii – Wright's amaranth