RAU MUỐNG - Ipomoea aquatica Forssk

RAU MUỐNG

Rau muống

-Tên tiếng Anh: water spinach, river spinach, water morning glory, water convolvulus.

            -Tên khoa học: Ipomoea aquatica Forssk

Phân loại khoa học

Bộ (ordo):	Cà (Solanales)
Họ (familia):	Bìm bìm (Convolvulaceae)
Chi (genus):	Rau muống (Ipomoea)
Loài (species):	Ipomoea aquatica

Phân loại theo dân gian

Rau muống có thể chia làm 2 loại:

- Rau muống nước: Mọc hoang hoặc được trồng tại nơi có nhiều nước, ẩm ướt, thậm chí sống tốt khi kết thành 1 bè và thả trôi trên kênh mương hay hồ. Loại này thân to, cuống thường có màu đỏ, mọng, luộc ngon hơn xào hay ăn sống.

- Rau muống cạn: Mọc hoang hoặc trồng trên đất cạn, cần không nhiều nước, thân thường trắng xanh, nhỏ. Loại thứ hai thường thích hợp với xào hoặc có thể ăn sống.

Ngoài ra, còn có thể phân loại rau muống theo điều kiện trồng:

- Rau muống ruộng: có 2 giống là rau muống trắng và rau muống đỏ. Trong đó rau muống trắng thường được trồng trên cạn, kém chịu ngập. Còn rau muống đỏ được trồng cả trên cạn và dưới nước với nhiệt độ ao là 20-30⁰C.

- Rau muống phao: rau cấy xuống bùn, cho ngọn nổi lên, ăn quanh năm.

- Rau muống bè: rau thả quanh năm trên mặt nước, dùng tre cố định ở một chỗ nhất định trên ao.

- Rau muống thúng: trồng rau vào thúng đất, để thúng đất lên giá cắm ở ao sâu rồi để thúng nổi lên ¼ cho rau bò quanh mặt ao.

Phân bố

Rau muống (Ipomoea aquatica) là một loài thực vật  bán thủy sinh nhiệt đới thuộc họ Bìm bìm (Convolvulaceae), là một loại rau ăn lá. Rau muống có nguồn gốc nhiệt đới Châu Á, khu vực Nam và Đông Nam Á, nhiệt đới châu Phi, Trung Á, Nam Mỹ và châu Đại Dương.

Tại Việt Nam, nó là một loại rau rất phổ thông, và các món ăn từ rau muống rất được ưa chuộng, thậm chí "nghiện".Ở Nam Bộ cây rau muống xanh mọc hoang dại trên các bờ, gò và cây rau muống đỏ mọc hoang ở các kênh, mương và ruộng ngập nước.

Cây rau muống xanh được trồng thâm canh như một loại rau ăn lá và được mua bán phổ biến trên thị trường ở nông thôn và thành thị.

Đặc điểm sinh học

Cây mọc bò, ở mặt nước hoặc trên cạn. Thân rỗng, dày, có rễ mắt, không lông. Lá hình ba cạnh, đầu nhọn, đôi khi hẹp và dài hay hình mũi tên, hoa trắng hoặc tím, ống hoa tím nhạt, mọc từng 1-2 hoa trên một cuống., quả nang chứa 4 hạt có lông màu hung, đường kính mỗi hạt khoảng 4 mm.

Rau muống là cây ngắn ngày, sinh trưởng nhanh, cho năng suất cao, sống được ở nhiệt độ cao và đủ ánh sáng.

Có thể trồng rau muống trên nhiều loại đất: đất sét, đất cát, đất pha cát, đất ẩm giàu mùn hoặc đất được bón phân hữu cơ, có độ pH= 5,3 – 6,0.

Thành phần hóa học

Trong 100g rau muống có 78,2g nước; 2,7g Protein; 85mg canxi; 31,5mg photpho; 1,2mg sắt và 20mg vitamin C. Ngoài ra còn có caroten, vitamin B₁, vitamin PP, vitamin B₂.

Đặc biệt trong giống rau muống đỏ chứa một chất giống như insulin nên đối với người mắc bệnh đái tháo đường ăn thường xuyên rau muống đỏ là rất tốt...

Công dụng của rau muống

a-Rau muống được dùng làm rau

1-Rau ăn sống: Có thể dùng thân, lá non của cây rau muống để ăn sống, hoặc dùng thân non tuốt lá chẻ ra làm rau ghém.

2-Luộc: Từ rau muống, cách đơn giản nhất là luộc lên. Thân lá rau muống được luộc chín là rau ăn trực tiếp.Tùy theo từng vùng, người ta có thể chấm với nước mắm, xì dầu, chao, mắm tép và tương.

3-Xào: Thân lá rau muống  được xào với dầu, mỡ, dầu dừa với thịt hoặc xào không.

4-Nấu canh: Rau muống có thể nấu nhiều loại canh khác nhau như canh rau, canh chua.

5-Muối chua: Thân non cây rau muống có thể muối chua như rau, cải khác.

b-Rau muống được dùng làm thuốc

Rau muống còn gọi là vô tâm thái, ung thái, uông thái. Là lá của cây rau muống, thực vật thuộc họ bìm bìm. Tính hàn, vị ngọt. Thành phần chính: calci, phôt-pho, sắt, caroten, vitamin B2, acid nicotic, nicotic. Trong rau muống đỏ có chất giống như chất insulin. Người bị tiểu đường có thể ăn thường xuyên.

Tác dụng y học chính của rau muống là thanh nhiệt giải độc.Thông tiện lợi thủy. Ngưng chảy máu, hoạt huyết. Chủ yếu dùng cho chảy máu mũi, đi ỉa  ra máu, phân rắn, nước tiểu đục,  mưng nhọt, bị ngã,  rắn cắn.

Cách dùng: đun canh mà ăn,  hoặc xào khô, xào cho nước. Ðun nước rửa  hoặc giã nát đắp bên ngoài.

Một số bài thuốc từ cây rau muống

Sau đây là một số bài thuốc nam từ cây rau muống:

1. Ði ngoài ra máu, đái ra máu, nước tiểu đục: Rau muống tươi rửa sạch, giã nát lấy nước, cho vừa mật ong, quấy đều uống. Mỗi lần 30 - 50ml. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

2. Chảy máu mũi (máu cam): Rau muống tươi 100g, đường đỏ vừa đủ. Nghiền nát, cho  ít nước sôi vào khuấy mà uống.(theo Y học cổ truyền Việt Nam).

3. Dạ dày, ruột thấp nhiệt, đi ngoài cứng rắn: Rau muống rửa sạch, cắt nhỏ, xào ăn, hoặc nấu canh. Ngày 1- 2 lần. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

4. Trĩ, lòi đom: 100g rau muống nấu nhừ, gạn lấy nước, cho thêm 120g đường trắng, đun cho đặc như đường mạch nha. Ngày hai lần, mỗi lần 100g, uống vào sáng  và chiều. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

5. Mụn nhọt, mưng mủ: Rau muống tươi giã nát với mật ong vừa đủ. Ðánh nhuyễn đắp vào chỗ đau. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

6. Sâu bọ, rắn cắn hoặc bị bỏng lửa: Rau muống rửa sạch, giã nát, lọc lấy 250 ml cho thêm 25ml rượu trắng mà uống. Lấy bã đắp vào chỗ đau. Hoặc rau muống cho thêm muối vừa đủ cùng xay nát, đắp vào chỗ đau. (theo Y học cổ truyền ViệtNam).

7-Giải độc thuốc, hóa chất uống phải: Rau muống rửa sạch giã nát, vắt lấy nước uống. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

8-Chữa vết thương, vết mổ sâu rộng: Ăn rau muống hằng ngày kích thích sinh da chóng đầy miệng (những trường hợp có cơ địa sẹo lồi không nên dùng trong thời gian chưa liền sẹo). (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

9-Giảm đường máu: Bệnh nhân tiểu đường nên dùng rau muống thường xuyên. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

10-Chữa dị ứng bội nhiễm ngoài da: Rau muống tươi một nắm rửa sạch, đun sôi kỹ, để vừa ấm, rửa chỗ thương tổn. Hoặc: Rau muống 30 g, râu ngô 15 g, mã thầy (củ năn) 10 củ. Sắc uống hằng ngày đến khi khỏi. (theo Y học cổ truyền ViệtNam).

Kỹ thuật trồng

Rau muống trồng

1-Phương pháp trồng

Rau muống có thể trồng bằng sinh sản hữu tính (gieo hạt) hoặc sinh sản vô tính (cấy đoạn thân, cành vào đất).

- Rau muống cạn: có thể trồng rau muống cạn bằng hạt hoặc bằng nhánh cắt từ cây rau muống. Ỏ Nam Bộ cây rau muống hạt trồng được quanh năm.

- Rau muống nước: Rau muống nước được trồng bằng cách cấy từ thân, nhánh cây mẹ ra môi trường đất ẩm hoặc ngập nước.

Cây rau muống trồng từ hạt có thể dùng làm rau sau trồng 15-30 ngày. Cây trồng từ thân mẹ khi ra đọt non thì ăn được.