Chi Mâm xôi- Rubus

Chi Mâm xôi (danh pháp khoa học: Rubus) là một chi lớn trong thực vật có hoa thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae), phân họRosoideae. Tên gọi phổ biến cho các loài trong chi này là mâm xôi, ngấy, mắc hú, đùm đũm, đũm hương, phúc bồn tử v.v. Tuy nhiên, hiện tại chưa rõ là các tên gọi này có tương ứng với phân loại khoa học như đề cập dưới đây hay không. Phần lớn các loài có thân gỗ với gai nhọn giống như hoa hồng. Quả mâm xôi là dạng quả hợp của các quả hạch nhỏ.

Chi Rubus được cho là đã tồn tại từ khoảng 23,7 tới 36,6 triệu năm trước^[3].

Các ví dụ về hàng trăm loài Rubus bao gồm:

1. Rubus allegheniensis – mâm xôi Allegheny
2. Rubus arcticus – mâm xôi Bắc cực
3. Rubus armeniacus – mâm xôi Himalaya
4. Rubus caesius – mâm xôi châu Âu
5. Rubus canadensis – mâm xôi Canada
6. Rubus chamaemorus
7. Rubus coreanus - mâm xôi Triều Tiên
8. Rubus cuneifolius – mâm xôi cát
9. Rubus fruticosus tổ hợp – mâm xôi đen
10. Rubus idaeus – mâm xôi đỏ châu Âu, phúc bồn tử
11. Rubus leucodermis – mâm xôi vỏ trắng hay mâm xôi phương Tây
12. Rubus occidentalis – mâm xôi đen
13. Rubus odoratus – mâm xôi hoa
14. Rubus parviflorus – mâm xôi
15. Rubus pensilvanicus – mâm xôi Pennsylvania
16. Rubus phoenicolasius – mâm xôi
17. Rubus saxatilis – mâm xôi đá
18. Rubus spectabilis – mâm xôi hồi
19. Rubus strigosus – mâm xôi đỏ Mỹ
20. Rubus ursinus

Chi này cũng bao gồm hàng loạt các cây lai ghép, cả trong tự nhiên lẫn do con người tạo ra, chẳng hạn như Rubus × loganobaccus.

Chi Rubus là một chi rất phức tạp, cụ thể là trường hợp của phân chi Rubus, với các dạng đa bội, lai ghép và các dạng tiếp hợp vô tính ngẫu nhiên dường như thường xuyên xảy ra, làm cho phân loại loài với sự biến thiên lớn trong phân chi trở thành một trong những thách thức lớn đối với thực vật học hệ thống.

Các loài mâm xôi có số nhiễm sắc tể cơ sở là 7. Các dạng đa bội từ nhị bội (14 nhiễm sắc thể) tới thập tứ bội (98 nhiễm sắc tể) luôn tồn tại.

Một vài xử lý đã công nhận hàng chục loài cho mỗi cái mà các nhà thực vật học tương đối chuyên nghiệp từng coi là một loài tương đối biến thiên. Ngược lại, các loài trong các phân chi khác của chi Rubus nói chung là khác biệt, nhưng vẫn bị tranh cãi là chúng có phải một loài hay không, chẳng hạn như mâm xôi đỏ châu Âu và mâm xôi đỏ Mỹ là một loài hay hai. (Trong bài này, quan điểm 2 loài được tuân theo, với Rubus idaeus và R. strigosus đều được công nhận; nếu cghỉ coi là một loài thì tên gọi cũ hơn R. idaeus có ưu thế trong việc chọn tên khoa học cho loài nghĩa rộng.)

Các dữ liệu phân tử đã thực hiện việc phân loại lại dựa trên phân bố địa lý và số nhiễm sắc thể, nhưng các dữ liệu hình thái học như cấu trúc lá và thân cây lại dường như không tạo ra sự phân loại như kiểu của phát sinh loài^[4]

Phân loại trong bài này công nhận 13 phân chi trong phạm vi chi Rubus, với phân chi lớn nhất (Rubus) được chia ra thành 12 đoạn. Các ví dụ được đưa ra cho từng đơn vị phân loại, nhưng còn nhiều loài không được đề cập tại đây.