Poaceae - họ Hòa thảo

Poaceae - part1: họ Hòa thảo - họ phụ Maydeae

Họ Hòa thảo Poaceae (hay Gramineae) có cả ngàn loài ở VN, vì vậy nên phải chia ra nhiều bài viết.
Trong phần sau đây là các cây trong 2 họ phụ Maydeae và Rottboellinae mà tôi sưu tập được. 

1.  Coix aquatica  Roxb.   :  cây Nga 
Một loài cây mọc hoang dại ven sông rạch và các bãi lầy vùng quanh Sài Gòn và các tỉnh miền Nam


hoa nhìn gần 


2.  Coix lacryma-jobi  L. var. ma-yuen (Rom.) Stapf.  : Ý dĩ, Bo bo 
Cây trồng để lấy hạt


hoa và hạt



3.  Coix lacryma-jobi  L. var. puellarium Bal.  : Cườm gạo, Bo bo dại 
Loài cây mọc hoang dại, thấp lùn hơn loài trên 

hoa và hạt



4.   Coelorachis glandulosa (Trin.) Stapf. ex Ridl.  : Xoang trục sóng 



hoa nhìn gần



5.  Coelorachis striata  (Steud.) A. Cam.  : Xoang trục sọc 

hoa



6.  Hemarthria longiflora  (Hook. f.) A. Cam. var. tonkinensis :  Bán tiết hoa dài, Cỏ hoa đồi 

hoa nhìn gần, hoa dẹp dẹp chứ không tròn như 2 loài trên 


7.  Rottboellia cochinchinensis  (Lour.) W.D. Clayt.  : Cỏ Lắc léo, Cỏ Mía
Loài cỏ này rất thường gặp, mọc thành bụi 

hoa nhìn gần 


8.  Vossia cuspidata (Roxb.) Griff.  : Cỏ Quớt
Một loài cỏ mọc ven kênh rạch, mọc chung với các bè cỏ trên nước, lá bén có gân trắng. 

hoa 

hoa phát triển hơn nữa 

9.  Zea mays L.  :  cây Bắp, Ngô 

Poaceae - Part2: họ Hòa thảo, nhóm họ phụ Pooideae

Họ Hòa thảo Poaceae (hay Gramineae) có gần cả ngàn loài ở VN, trong đó có rất nhiều họ phụ, chủ yếu là Bambusoideae, Pooideae, Panicoideae. Trong bài này chỉ trình bày ra các cây nhóm Pooideae mà tôi sưu tập được.

1.  Aristida balansae Henrard.  :  Cỏ Lông rồng, Ba chia Balansa

hoa nhìn gần



2.  Aristida culionis Pilg.  :  Cỏ Lông rồng, Ba chia Bois

hoa nhìn gần

3.  Centhotheca longilamina Ohwi.  :  Cỏ Móc lá dài

hạt có những lông móc cứng


4.  Chloris barbata Sw.  : cỏ Mật, cỏ Lục lông
Loài cỏ thường gặp khắp nơi

hoa nhìn gần


5.  Cynodon dactylon (L.) Pers. var. dactylon  :  Cỏ Chỉ, cỏ Gà, Bermuda Grass
 

hoa

6.  Dactyloctenium aegyptiacum (L.) Willd.  :  cỏ Chân gà

hoa


7.  Eleusine indica (L.) Gaertn.  :  cỏ Mần trầu

hoa


8.  Eleusine coracana (L.) Gaertn.  : Kê chân vịt, cỏ Mần trầu voi

hoa


9.  Eragrostis atrovirens (Desv.) Trin ex Steud.  :  cỏ Tình thảo trở đen

hoa


10.  Eragrostis cilianensis (All.) Vignolo-Lututi.  :  cỏ Tình thảo hôi,  Cỏ bông lớn

hoa


11.  Eragrostis elongata  (Willd.) Jacq.  :  cỏ Tình thảo dài, Cỏ bông dài

hoa


12.  Eragrostis japonica (Thunb.) Trin.  :  cỏ Tình thảo Nhật Bản, Cỏ bông Nhật


hoa rất nhỏ



13.  Eragrostis tenella (L.) P. Beauv. ex Roem. & Sch.  :  Cỏ Tình thảo mảnh, Cỏ bông trắng

hoa 



14.  Eragrostis unioloides (Retz.) Nees ex Steud.  :  cỏ Tình thảo đỏ, Cỏ bông tía

hoa



15.  Hordeum vulgare L.  :  Lúa Mạch, Đại mạch

hoa



16.  Leptochloa chinensis (L.) Nees.  :  Cỏ Đuôi phượng Trung quốc, Mảnh hòa Trung quốc

hoa



17.  Leptochloa fusca (L.) Kunth. subsp. uninervia (J.Presl.) N. Snow.  :  Cỏ Đuôi phượng, Mảnh hoà

hoa

phóng to hoa


18.  Lophatherum gracile Brongn.  :  Đạm trúc diệp, cỏ Củ, Đỉnh bản mảnh

hoa


19.  Neyraudia arundinacea (L.) Henr.  :  Sậy khô nhỏ





20.  Neyraudia reynaudiana (Kunth.) Keng ex Hitche.  :  Sậy khô

hoa 


21.  Phragmites vallatoria (L.) Veldk.  : cây Sậy, Sậy nước

hoa


22.  Poa annua L.

hoa


23.  Sporobolus diander P. Beau.  :  Xạ tử lưỡng hùng

hoa


24.  Sporobolus fertilis (Steud.) W.D. Clayton. , S. indicus (L.) R. Br.  : Cỏ Lông công, Xạ tử thụ

hoa 


24.  Sporobolus tenuissimus (Schr.) O. Ktze. :  Cỏ Trứng rận

hoa



25.  Thysanolaena maxima (Roxb.) O. Ktze.  :  cỏ Đót, cỏ Chít

hoa


26.  Zoysia tenuifolia Willd. ex Thiele.  :  Cỏ Nỉ, cỏ Lông heo

Loài cỏ trồng làm khảm cỏ, trồng xen trong đá lót lối đi

Poaceae - part 3 : Họ Hòa thảo, họ phụ Panicoideae từ A-G

Trong họ Poaceae thì nhóm họ phụ Panicoideae có số loài nhiều nhất, chiếm hơn 60% các loại cỏ thường gặp.
Do số lượng nhiều nên tôi chia ra nhiều phần xếp theo thứ tự ABC tên latin của cây. Part 3 trình bày các tên từ vần A đến G.

1. Alloteropsis cimicina (L.) Stapf. : Cỏ Dị thảo rệp

 

2. Alloteropsis semialata (R. Br.) Hichc. : Cỏ Dị thảo cánh


 

3. Apluda mutica L. : Cỏ Hoa tre, Trấu thảo 


 

4. Axonopus compressus (Sw.) P. Beauv. : Cỏ Lá gừng

 

5. Bothriochloa glabra (Roxb.)A. Cam. : Cỏ Huyệt thảo, Cỏ Cờ nhẵn 


  

6. Bothriochloa pertusa (L.) A. Cam. : Cỏ Huyệt thảo lỗ, Hoa Cỏ

 

7. Brachiaria mutica (Forssk.) Stapf. : Cỏ Lông tây

 

8. Capillipedium cinctum A. Cam. : Cỏ Mao cước đai, Cỏ Chân lông

 

9. Cenchrus brownii Roem. & Sch. : Cỏ Cước

 

10. Chrysopogon aciculatus (Retz.) Trin. : Cỏ May

 

11. Chrysopogon orientalis (Desv.) A. Cam. : Cỏ May phương đông, Cỏ May biển

 

12. Cymbopogon citratus (DC.) Stapf. : cây Sả

 

13. Cyrtococcum patens (L.) A. Cam. : Cầu dĩnh bò, Cỏ quả cung

 

14. Digitaria fibrosa (Hack.) Stapf. : Cỏ Túc hình sợi

 

15. Digitaria heterantha (Hook. f.) Merr.  : Cỏ Chân nhện lông

hoa loài này có lông trắng 

16. Digitaria longiflora (Retz.) Pers. : Cỏ Chân nhện hoa dài

 

17. Digitaria sanguialis (L.) Scop. : Cỏ Chân nhện 

 

18. Digitaria setigera Roth ex Roem. & Sch. : Cỏ Chân nhện tơ

 

19. Digitaria timorensis (Kunth.) Bal. : Cỏ Chân nhện đảo Timor, Túc hình Timor

 

20. Echinochloa colonum (L.) Link. : Cỏ Lồng vực cạn

 

21. Echinochloa crus-galli (L.) P. Beauv. : Cỏ Lồng vực nước

 

22. Echinochloa phyllopogon (Stapf.) Kissai.

 

23. Echinochloa pyramidalis (Lam.) Hichc. : Cỏ Lồng vực tháp

 

24. Eriochloa procera (Retz.) Hubb. : Cỏ mật

 

25. Exotheca abyssinica (A. Rich.) Anders. : Cỏ Ngoại giáp

Poaceae - part 4 : Họ Hòa thảo, họ phụ Panicoideae từ H-P

Trong họ Poaceae thì nhóm họ phụ Panicoideae có số loài nhiều nhất, chiếm hơn 60% các loại cỏ thường gặp.
Do số lượng nhiều nên tôi chia ra nhiều phần xếp theo thứ tự ABC tên latin của cây. Part 4 trình bày các tên từ vần H đến P.

1. Heteropogon contortus (L.) P. Beauv. ex R. & Sch. : Dị thảo vặn, Cỏ khác râu

 

 

2. Hymenachne acutigluma (Steud.) Gilliland. : Cỏ Mồm mở

 

3. Imperata cylindrica (L.) P. Beauv. var. major (Nees) Hubb. : Cỏ Tranh

 

4. Isachne globosa Thunb.) O. Ktze. var. effusa  : Đẳng hoa

 

5. Ischaemum indicum (Houtt.) Merr. : Cỏ Lông sương, Cỏ Mồm Ấn

 

6. Ischaemum muticum L. : Cỏ Mồm trụi

7. Ischaemum regosum Salisb. : Cỏ Mồm u, Cỏ Lông đồi cứng

 

8. Ischaemum timorense Kunth. (?) : Cỏ Mồm Timor (không biết có đúng hay không)

 

9. Melinis minutiflora P. Beauv. : Mật kê hoa nhỏ

 

10. Miscanthus sinensis Ander. : Cỏ Lô Trung quốc, Cỏ Chè vè TQ

Cỏ này gặp nhiều ở Bà Nà, Bạch Mã


 

11. Oplismenus burmannii (Retz.) P. Beauv. : Cỏ lá tre, Tu thảo Burmann

 

12. Panicum curviflorum Hornem. : Kê hoa cong

 

 

13. Panicum maximum Jacq. : Kê to

 

 

14. Panicum nodosum Kunth. : Kê nốt

 

 

15. Panicum notatum Retz. : Kê núi

 

 

16. Panicum repens L. : Cỏ Ống, Cỏ Gừng
Loài cỏ này có củ giống củ Gừng

 

 

17. Paspalum commersonii Lamk. : Cỏ Trứng, Cỏ San trứng

Loài cỏ này thường có 3 gié mọc so le 

 

18. Paspalum paspaloides (Michx.) Scribn. : Cỏ San nước

 

 

19. Paspalum urvillei Steud.  : Cỏ Mộc Châu

 

20. Paspalum vaginatum Swartz. : Cỏ San sát

 

 

21. Pennisetum americanum (L.) Leeke. : Kê voi

 

22. Pennisetum polystachyon (L.) Schult. : Cỏ Mỹ, Cỏ Đuôi voi nhiều gié

23. Pennisetum purpureum Schumach. : Cỏ Đuôi voi

Loài cỏ cao lớn, thường được trồng để chăn nuôi bò sữa 

 

24. Pogonatherum crinitum (Thunb.) Kunth. : Thu thảo, Cỏ Bờm ngựa 
 Cỏ khá nhỏ mọc trên khe đá vùng núi, hoa luôn mọc vươn cao

 

25. Pogonatherum paniceum (Lam.) Hack. : Thu thảo kê, Cỏ Bờm ngựa 
Loài này to hơn loài trên, mọc hoang vùng đồng bằng, hoa không vươn cao hơn lá bao nhiêu

 

26. Polytrias amaura (Miq.) O. Ktze. : Đa tam

 

 

27. Pseudoraphis brunoniana Griff. : Cỏ Gạo, Nhẫn trục 

 

Poaceae - part 5 : Họ Hòa thảo, họ phụ Panicoideae từ Q-Z

Trong họ Poaceae thì nhóm họ phụ Panicoideae có số loài nhiều nhất, chiếm hơn 60% các loại cỏ thường gặp.
Do số lượng nhiều nên tôi chia ra nhiều phần xếp theo thứ tự ABC tên latin của cây. Part 5 trình bày các tên từ vần Q đến Z.

1.  Rhynchelytrum repens (Willd.) C. E. Hubb. : Cỏ Hồng Nhung

 

2.  Saccharum officinarum L. : Mía

 

3.  Saccharum arundinaceum Retz. : Cỏ Lau

 

 

4.  Saccharum spontaneum L. : Cỏ Lách. Cỏ Bông lau

Cây Lách có thân nhỏ và lá hẹp hơn 2 loài trên nhiều



 

5.  Sacciolepis indica (L.) Chase. : Cỏ Bấc nhỏ, Cỏ Vẩy túi

 

6.  Sacciolepis myosuroides (R. Br. ) A. Cam. : Cỏ Bấc đuôi chuột

 

7.  Setaria barbata (Lam.) Kunth. : Cỏ Đuôi chồn râu, Cỏ Sâu róm lông

 

8.  Setaria geminata (Forssk.) Veldkamp. , Paspalidium geminatum (Retz.) Stapf.  : Cỏ Sâu Róm

 

9.  Setaria palmifolia (Koen.) Stapf. : Cỏ Đuôi chồn tre, Cỏ Lá dừa

 

10.  Setaria parviflora (Poir.) Kuergelen. : Cỏ Đuôi chồn nhỏ

 

11.  Setaria sphacelata (Schum.) Stapf. ex C.E. Hubb. : Cỏ Đuôi chồn

 

12.  Sorghum bicolor (L.) Moench. : Lúa Miến

 

13.  Sorghum propiquum (Kunth.) Hitch. : Miến lép, Mía Miến

 

14.  Spinifex littoreus (Burm. f.) Merr. : Cỏ Lông chông

 

hoa đực

hoa cái

15.  Themeda arundinacea (Roxb.) Ridl. : Cỏ Lô sậy

 

16.  Themeda caudata (Nees) A. Cam. : Cỏ Phao, Lô đuôi

 

17.  Themeda villosa (Poir.) A. Cam. : Cỏ Lô lông

 

18.  Vetiveria zizanoides (L.) Nash. :  Cỏ Hương bài, Cỏ Vetiver

*  Phân họ Lúa Oryzeae

1. Leersia hexandra Swartz. : Cỏ Môi, Bấc

2. Oryza sativa L. : Lúa gạo

3. Oryza rufipogon Griff. : Lúa ma

 

Poaceae - part 6 : Họ Hòa thảo, họ phụ Bambusoideae

*  Phân họ Tre Bambuseae

Phân họ Tre Bambuseae trong họ Hòa thảo Poaceae thật là khó phân biệt loài vì chúng rất ít khi ra hoa, mà hoa thì cũng gần giống nhau, vì vậy nếu bạn tra cứu hình ảnh từ nhiều nguồn khác nhau sẽ thấy các nhà thực vật không thống nhất nhau về việc định danh các loài tre. Hiện nay ở VN tài liệu tra cứu chủ yếu là bộ sách Cây cỏ Việt Nam của GS Phạm Hoàng Hộ cũng được các nhà nghiên cứu cho là định danh sai một số loài, Viện nghiên cứu Lâm nghiệp có định danh lại và bổ sung thêm rất nhiều loài tên mới nhưng tiếc thay là không có phổ biến phần mô tả và hình ảnh, như thế cũng giống như thông tin nội bộ của ngành ấy thôi ! Ngoài ra tham khảo đọc mấy cuốn sách của NXB Nông nghiệp, xem mấy trang web kiểm lâm, đi xem làng tre Phú An – Bình Dương thấy người ta định danh một số loài tre theo tôi có lẽ cũng không đúng!

Sau đây là hình ảnh một số loài Tre mà tôi tìm hiểu được, việc định danh tên thì không chắc chắn (70%).

1. Arundinaria humilis Mitf., Sasa humilis (Mitf.) E. Camus. : Trúc lùn, Trúc cảnh

 

2. Arundinaria petelotii A. Cam. : Sặt Fansipan

Loài tre lùn này mọc ở cao độ >2000m gặp rất nhiều dọc đường lên đỉnh Fansipan.

3. Bambusa arundinacea (Retz.) Willd. : Tre mở, Tre nghệ

Thân rất láng


4. Bambusa bambos (L.) Voss. :  Tre gai, Tre lộc ngộc

Gai Tre 


5. Bambusa blumeana Schult. & Schult. f.  :  Tre gai, Tre là ngà

 

Gai Tre này khác với loài trên


6. Bambusa glaucescens (Willd.) Sieb. ex Holt. :  Trúc bạch, Trúc kiểng

7. Bambusa multiplex (Lour.) Raeusch. ex Schult. & Schult. f. :  Trúc, Hóp cần câu

8. Bambusa schizostachyoides Kurz  ex Gamble. :  Nứa núi Dinh
Tre nhỏ cao khoảng 3m gặp ở núi Dinh, Bà Rịa Vũng Tàu
 

hoa





9. Bambusa variegata Siebold ex Miq. :  Tre ngà, Tre vàng sọc

10. Bambusa ventricosa McClure.  :  Tre ống điếu; Trúc đùi gà; Trúc bụng phật

11.  Cephalostachyum chevalieri A. Camus.  : Đỉnh trúc chevalier, Mum Khánh Hòa

Tre gặp ở Bạch Mã - Thừa Thiên Huế

Hoa


12.  Dendrocalamus asper (Schult.f.) Back. ex Heyne. : Tre mạnh tông

Loài Tre thường trồng để lấy măng 

Măng

Hoa




13.  Dendrocalamus membranaceus Munro. : Luồng Thanh Hóa

Luồng trồng trước Lăng Bác


14.  Gigantochloa atter (Hassk.) Kurz  :  Tre vòng, Tre Bương

Tre lớn rất cao mọc nhiều quanh bản làng ở Sapa - Lào Cai

Hoa



 

15.  Phyllostachys nigra (Lodd. ex Loud.) Munro. :  Trúc đen, Trúc tím

Loài Trúc nhỏ trồng làm cây cảnh, có thân đen thui




16.  Phyllostachys pubescens Mazel ex H. de Lehaie. :  Trúc sào, Tre xiêm

Rừng Trúc sào trồng ở Nguyên Bình - Cao Bằng, loài Trúc này có thân mọc thưa cách xa nhau
 

17.  Pseudoxytenanthera monadelpha (Thwaites) Sod. & Ellis. :  Le đầu dày; Le nhất liên

Hình Tre chụp trên núi Bà Đen - Tây NinhHoa





18.  Schizostachyum funghomii McClure.  :  Nứa Hoàng Liên Sơn

Loài Tre này mọc thành rừng dọc theo con đường leo lên đỉnh Fansipan




Hoa





19.  Taeniostachyum dullooa Gamble., Schizostachyum dullooa Majumdar. : Nứa đèo Bảo Lộc

Loài Tre này có ngọn thòng rất dài

Hoa







20.  Thyrsostachys siamensis (Munro) Gamble. : Tầm vông rừng

21.  Vietnamosasa ciliata (A. Camus) T. Q. Nguyen. :  Le đuôi chồn Tây Nguyên

Le ở Buôn Ma Thuột



Le ở Núi Cậu - Dầu Tiếng