Chi Tỏi rừng - Aspidistra

Aspidistra là một chi thực vật có hoa trong họ Asparagaceae

1. Aspidistra acetabuliformis Y.Wan & C.C.Huang – China (Guangxi)
2. Aspidistra alata Tillich – Vietnam (Cao Bang)
3. Aspidistra albiflora C.R.Lin
4. Aspidistra alternativa D.Fang & L.Y.Yu – China (Guangxi)
5. Aspidistra arnautovii Tillich – Vietnam (Hai Phong)
6. Aspidistra attenuata
7. Aspidistra atroviolacea Tillich – Vietnam (Thua Thien)
8. Aspidistra austrosinensis Y.Wan & C.C.Huang – China (Guangxi)
9. Aspidistra basalis Tillich
10. Aspidistra bicolor Tillich – Vietnam (Thai Nguyen)
11. Aspidistra bogneri Tillich – Vietnam (Ninh Binh)
12. Aspidistra brachystyla Aver. & Tillich – Vietnam
13. Aspidistra caespitosa C.Pei – China (Sichuan)
14. Aspidistra campanulata Tillich – Vietnam (Tuyen Quang)
15. Aspidistra carinata Y.Wan & X.H.Lu – China (N Guangxi)
16. Aspidistra carnosa Tillich – Vietnam (Lam Dong)
17. Aspidistra cavicola D.Fang & K.C.Yen – China (NW Guangxi)
18. Aspidistra cerina G.Z.Li & S.C.Tang – China (Guangxi)
19. Aspidistra chishuiensis S.Z.He & W.F.Xu
20. Aspidistra claviformis Y.Wan – China (W Guangxi)
21. Aspidistra coccigera Aver. & Tillich
22. Aspidistra columellaris Tillich
23. Aspidistra connata Tillich – Vietnam (Gialai-Kontum)
24. Aspidistra cruciformis Y.Wan & X.H.Lu – China (NW Guangxi)
25. Aspidistra cryptantha Tillich – Vietnam (Cao Bang)
26. Aspidistra cyathiflora Y.Wan & C.C.Huang – China (Guangxi)
27. Aspidistra daibuensis Hayata – Taiwan
28. Aspidistra dodecandra (Gagnep.) Tillich – Indo-China
29. Aspidistra dolichanthera X.X.Chen – China (SW Guangxi)
30. Aspidistra ebianensis K.Y.Lang & Z.Y.Zhu – China (Sichuan)
31. Aspidistra elatior Blume – Japan (Osumi Islands)
32. Aspidistra erecta Yan Liu & C.I Peng
33. Aspidistra fasciaria G.Z.Li – China (?Guangxi)
34. Aspidistra fenghuangensis K.Y.Lang – China (W Hunan)
35. Aspidistra fimbriata F.T.Wang & K.Y.Lang – China (Fujian, Guangdong, Hainan)
36. Aspidistra flaviflora K.Y.Lang & Z.Y.Zhu – China (SC Sichuan)
37. Aspidistra foliosa Tillich – Vietnam (Thua Thien)
38. Aspidistra fungilliformis Y.Wan – China (W Guangxi)
39. Aspidistra geastrum Tillich – Vietnam (Thua Thien)
40. Aspidistra glandulosa (Gagnep.) Tillich – Laos (La Khon)
41. Aspidistra gracilis Tillich
42. Aspidistra grandiflora Tillich – Vietnam (Hoa Binh)
43. Aspidistra guangxiensis S.C.Tang & Yan Liu – China (Guangxi)
44. Aspidistra hekouensis H.Li – China (SE Yunnan)
45. Aspidistra huanjiangensis G.Z.Li & Y.G.Wei – China (Gunangxi)
46. Aspidistra insularis Tillich – Japan (Kuroshima Island)
47. Aspidistra lateralis Tillich – Vietnam (Thua Thien)
48. Aspidistra leshanensis K.Y.Lang & Z.Y.Zhu – China (SC Sichuan)
49. Aspidistra leyeensis Y.Wan & C.C.Huang – China (NW Guangxi)
50. Aspidistra liboensis S.Z.He & J.Y.Wu
51. Aspidistra linearifolia Y.Wan & C.C.Huang – China (W Guangxi)
52. Aspidistra lobata Tillich – China (Sichuan)
53. Aspidistra locii Arnautov & Bogner – Vietnam
54. Two species were published in 2013, but as of July 2013 were not accepted by WCSP:
55. Aspidistra phanluongii Vislobokov – Vietnam^[9]
56. Aspidistra truongii Aver. & Tillich – Vietnam^[4]
57. Aspidistra longanensis Y.Wan – China (WC Guangxi)
58. Aspidistra longifolia Hook.f. – India
59. Aspidistra longiloba G.Z.Li – China (Guangxi)
60. Aspidistra longipedunculata D.Fang – China (SW Guangxi)
61. Aspidistra longipetala S.Z.Huang – China (C Guangxi)
62. Aspidistra longituba Yan Liu & C.R.Lin
63. Aspidistra luodianensis D.D.Tao – China (NW Guangxi, S Guizhou)
64. Aspidistra lurida Ker Gawl. – China (Guangdong, NC Guangxi, SC Guizhou)
65. Aspidistra lutea Tillich – Vietnam (Son La)
66. Aspidistra marasmioides Tillich – Vietnam (Hai Phong)
67. Aspidistra marginella D.Fang & L.Zeng – China (SW Guangxi)
68. Aspidistra minutiflora Stapf – China (N Guangdong, Guangxi, ?Guizhou, Hainan, Hong Kong, SW Hunan)
69. Aspidistra molendinacea G.Z.Li & S.C.Tang – China (Guangzi)
70. Aspidistra muricata F.C.How – China (NC & W Guangxi)
71. Aspidistra mushaensis Hayata – Taiwan
72. Aspidistra nanchuanensis Tillich – China (Sichuan)
73. Aspidistra nikolaii Aver. & Tillich – Vietnam (Annamite Mts.)
74. Aspidistra obconica C.R.Lin & Yan Liu
75. Aspidistra oblanceifolia F.T.Wang & K.Y.Lang – China (S Guizhou, W Hubei, Sichuan)
76. Aspidistra obliquipeltata D.Fang & L.Y.Yu – China (Guangxi)
77. Aspidistra oblongifolia F.T.Wang & K.Y.Lang – China (N Guangxi)
78. Aspidistra omeiensis Z.Y.Zhu & J.L.Zhang – China (Sichuan)
79. Aspidistra opaca Tillich – Vietnam (Khanh Hoa)
80. Aspidistra papillata G.Z.Li – China (Guangxi)
81. Aspidistra patentiloba Y.Wan & X.H.Lu – China (C Guangxi)
82. Aspidistra petiolata Tillich – Vietnam (Thua Thien)
83. Aspidistra pileata D.Fang & L.Y.Yu – China (Guangxi)
84. Aspidistra pingtangensis S.Z.He
85. Aspidistra punctata Lindl. – China (Guandong, Hong Kong)
86. Aspidistra punctatoides Yan Liu & C.R.Lin
87. Aspidistra q­ripartita G.Z.Li & S.C.Tang – China (Guangxi)
88. Aspidistra recondita Tillich – Vietnam (location not known)
89. Aspidistra renatae Bräuchler – Vietnam (central)
90. Aspidistra retusa K.Y.Lang & S.Z.Huang – China (NE Guangxi)
91. Aspidistra saxicola Y.Wan – China (WC Guangxi)
92. Aspidistra sichuanensis K.Y.Lang & Z.Y.Zhu – China (Guangxi, Guizhou, W Hunan, Sichuan, Yunnan)
93. Aspidistra spinula S.Z.He – China (Guizhou)
94. Aspidistra stricta Tillich – Vietnam (Lam Dong)
95. Aspidistra subrotata Y.Wan & C.C.Huang – China (S & W Guangxi), Vietnam (Thai Nguyen)
96. Aspidistra superba Tillich – Vietnam (Ninh Binh)
97. Aspidistra sutepensis K.Larsen – Vietnam (Paypa)
98. Aspidistra tonkinensis (Gagnep.) F.T.Wang & K.Y.Lang – China (NW Guangxi, S Guizhou, SE Yunnan), Vietnam
99. Aspidistra triloba F.T.Wang & K.Y.Lang – China (SC Hunan, W Jiangxi)
100. Tên Việt Nam: Tỏi rừng Hòn Bà
     Tên khoa học: Aspidistra truongii L.V. Averyanov & H-J. Tillich
     Họ: Asparagaceae (Convallariaceae)
     Hình thái thực vật
     Địa thực vật có căn hành bò, phân nhánh. Lá mọc thẳng từ đất, cuống lá thẳng cứng, dài 30-40cm. Phiến lá hình elip hẹp, mọc uốn gần như ngang, dài khoảng 20cm, màu xanh đậm, láng.
     Hoa đơn độc hoặc 2-3, mọc úp xuống gần mặt đất. Hoa lưỡng tính, bao hoa có màu nâu đỏ hoặc nâu tím, rộng 2-4 cm, với 6 thùy. Nhị hoa 6, bao phấn không cuống, màu vàng. Nhụy hoa dạng nấm, màu trắng, nuốm có 3 thùy. Quả hình cầu, màu nâu đen, đường kính gần 2cm, trên bề mặt có gai xù xì. Mùa ra hoa: tháng 4-6.
     
     Hoa có màu nâu tối của Aspidistra truongii (Ảnh: TS.Lưu Hồng Trường)
     
     Hình thái ngoài của quả Aspidistra truongii (Ảnh: TS.Lưu Hồng Trường)
     Các công trình nghiên cứu gần đây đã cho thấy Việt Nam được xem là một khu vực trung tâm của các loài thuộc chi Tỏi rừng (Aspidistra Ker-Gawl.), thể hiện rõ nét về tính đa dạng và hình thành loài mới (Averyanov, Tillich, 2012).
     Chi thực vật Aspidistra – bắt nguồn từ chữ Latin: aspis dạng hình khiên, là tính chất hình thái đặc trưng của hoa trong chi này-thuộc họ Măng tây (Asparagaceae). Trong hệ thống thực vật Việt Nam họ này mới được tách ra từ họ Loa kèn (Liliaceae), gồm có trên 90 loài phân bố chủ yếu ở trên vùng rừng kín núi cao ẩm, thường xanh của Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Malaysia, Việt Nam,…
     Theo GS. Phạm Hoàng Hộ (1999) chi này có một loài (Aspidistra typica Baill.) phân bố ở Quảng Ninh. Nhưng đến nay, tại Việt Nam đã ghi nhận khoảng 30 loài, riêng trong năm vừa qua đã có hơn 15 loài và thứ (varietas) của chi này được công bố là loài mới trên thế giới (new species). Hầu hết các loài có kiểu lá đẹp và được quan tâm vì có tiềm năng làm cây cảnh. Các loài cây trong chi Aspidistra – chi tỏi rừng - được biết đến trong danh lục cây thuốc Việt Nam, được sử dụng rất tốt, có vị cay, đắng, có tính ấm, tác dụng trừ ho, thanh nhiệt giải độc,... thân rễ của cây được dùng trong dân gian chữa trị lỵ, sốt rét, phong thấp tê đau, thận hư lưng gối đau, đòn ngã tổn thương, gãy xương, rắn độc cắn.
     Sinh thái – phân bố
     Phân bố chủ yếu trong rừng nguyên sinh kín thường xanh, ẩm cây lá rộng (hoặc có hỗn giao với cây lá kim) trên núi cao trung bình khoảng 1.500m gần đỉnh Hòn Bà. Cây phát triển trên đất mùn đen giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Thực bì dưới tán rừng khá dày rậm.
     Tình trạng bảo tồn
     Tại khu vực phân bố ở đỉnh Hòn Bà, loài Tỏi rừng Hòn Bà mọc thành quần thể nhỏ. Là một loài thực vật dưới tán rừng chịu bóng nên Tỏi rừng Hòn Bà hoàn toàn "phụ thuộc vào môi trường sống nguyên vẹn", có thể bị tuyệt chủng rất nhanh một khi tầng trên của rừng, cây gỗ lớn bị gẫy đổ do khai thác hay thiên tai, lúc đó tán rừng bị phá hủy. Cần kiến nghị đưa loài mới này vào danh sách nhóm loài quí hiếm cần khoanh vùng bảo vệ. Hiện nay, loài này đang được trồng thử nghiệm tại Viện Sinh thái học Miền Nam và nhóm nghiên cứu từ Vườn Thực vật Praha (Cộng hòa Séc) cũng đã lấy mẫu loài này về trồng tại châu Âu.
     Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đang triển khai nhiều chương trình nghiên cứu khoa học tại Khánh Hòa về đa dạng sinh học và tài nguyên rừng cả trên cạn và dưới biển. Phát hiện mới này của TS. Lưu Hồng Trường góp phần cho thấy rừng Khánh Hòa có nhiều tiềm năng đa dạng sinh học cao. Tuy nhiên việc điều tra nghiên cứu vẫn còn rất hạn chế, các khu rừng trên núi cao như Hòn Vọng Phu, Hòn Bà vẫn còn tiềm ẩn nhiều giá trị cần được tiếp tục điều tra khám phá trong thời gian tới.
101. Aspidistra tubiflora Tillich – China (Sichuan)
102. Aspidistra typica Baill. – China (SW Guangxi, SE Yunnan), Vietnam
103. Aspidistra umbrosa Tillich – Vietnam (location not known)
104. Aspidistra urceolata F.T.Wang & K.Y.Lang – China (Guizhou)
105. Aspidistra xilinensis Y.Wan & X.H.Lu – China (NW Guangxi)
106. Aspidistra zongbayi K.Y.Lang & Z.Y.Zhu – China (Sichuan)
107. --------------------------
108. Aspidistra acetabuliformis Y.Wan & C.C.Huang
109. Aspidistra alata Tillich
110. Aspidistra albiflora C.R.Lin
111. Aspidistra alternativa D.Fang & L.Y.Yu
112. Aspidistra arnautovii Tillich
     1. Aspidistra arnautovii subsp. arnautovii.
     2. Aspidistra arnautovii subsp. catbaensis
113. Aspidistra atroviolacea Tillich
114. Aspidistra austrosinensis Y.Wan & C.C.Huang
115. Aspidistra basalis Tillich
116. Aspidistra bicolor Tillich
117. Aspidistra bogneri Tillich
118. Aspidistra brachystyla Aver. & Tillich
119. Aspidistra caespitosa C.Pei
120. Aspidistra campanulata Tillich
121. Aspidistra carinata Y.Wan & X.H.Lu
122. Aspidistra carnosa Tillich
123. Aspidistra cavicola D.Fang & K.C.Yen
124. Aspidistra cerina G.Z.Li & S.C.Tang
125. Aspidistra chishuiensis S.Z.He & W.F.Xu
126. Aspidistra claviformis Y.Wan
127. Aspidistra coccigera Aver. & Tillich
128. Aspidistra columellaris Tillich
129. Aspidistra connata Tillich
130. Aspidistra cruciformis Y.Wan & X.H.Lu
131. Aspidistra cryptantha Tillich
132. Aspidistra cyathiflora Y.Wan & C.C.Huang
133. Aspidistra daibuensis Hayata
134. Aspidistra dodecandra (Gagnep.) Tillich
135. Aspidistra dolichanthera X.X.Chen
136. Aspidistra ebianensis K.Y.Lang & Z.Y.Zhu
137. Aspidistra elatior Blume
     1. Aspidistra elatior var. attenuata
     2. Aspidistra elatior var. elatior.
138. Aspidistra erecta Yan Liu & C.I Peng
139. Aspidistra fasciaria G.Z.Li
140. Aspidistra fenghuangensis K.Y.Lang
141. Aspidistra fimbriata F.T.Wang & K.Y.Lang
142. Aspidistra flaviflora K.Y.Lang & Z.Y.Zhu
143. Aspidistra foliosa Tillich
144. Aspidistra fungilliformis Y.Wan
145. Aspidistra geastrum Tillich
146. Aspidistra glandulosa (Gagnep.) Tillich
147. Aspidistra gracilis Tillich
148. Aspidistra grandiflora Tillich
149. Aspidistra guangxiensis S.C.Tang & Yan Liu
150. Aspidistra hainanensis W.Y.Chun & F.C.How
151. Aspidistra hekouensis H.Li
152. Aspidistra huanjiangensis G.Z.Li & Y.G.Wei
153. Aspidistra insularis Tillich
154. Aspidistra larutensis W.J.de Wilde & A.Vogel
155. Aspidistra lateralis Tillich
156. Aspidistra leshanensis K.Y.Lang & Z.Y.Zhu
157. Aspidistra leyeensis Y.Wan & C.C.Huang
158. Aspidistra liboensis S.Z.He & J.Y.Wu
159. Aspidistra linearifolia Y.Wan & C.C.Huang
160. Aspidistra lobata Tillich
161. Aspidistra locii Arnautov & Bogner
162. Aspidistra longanensis Y.Wan
163. Aspidistra longifolia Hook.f.
164. Aspidistra longiloba G.Z.Li
165. Aspidistra longipedunculata D.Fang
166. Aspidistra longipetala S.Z.Huang
167. Aspidistra longituba Yan Liu & C.R.Lin
168. Aspidistra luodianensis D.D.Tao
169. Aspidistra lurida Ker Gawl.
170. Aspidistra lutea Tillich
171. Aspidistra marasmioides Tillich
172. Aspidistra marginella D.Fang & L.Zeng
173. Aspidistra minutiflora Stapf
174. Aspidistra molendinacea G.Z.Li & S.C.Tang
175. Aspidistra muricata F.C.How
176. Aspidistra mushaensis Hayata
177. Aspidistra nanchuanensis Tillich
178. Aspidistra nikolaii Aver. & Tillich
179. Aspidistra obconica C.R.Lin & Yan Liu
180. Aspidistra oblanceifolia F.T.Wang & K.Y.Lang
181. Aspidistra obliquipeltata D.Fang & L.Y.Yu
182. Aspidistra oblongifolia F.T.Wang & K.Y.Lang
183. Aspidistra omeiensis Z.Y.Zhu & J.L.Zhang
184. Aspidistra opaca Tillich
185. Aspidistra papillata G.Z.Li
186. Aspidistra patentiloba Y.Wan & X.H.Lu
187. Aspidistra petiolata Tillich
188. Aspidistra pileata D.Fang & L.Y.Yu
189. Aspidistra pingtangensis S.Z.He
190. Aspidistra punctata Lindl.
191. Aspidistra punctatoides Yan Liu & C.R.Lin
192. Aspidistra quadripartita G.Z.Li & S.C.Tang
193. Aspidistra recondita Tillich
194. Aspidistra renatae Bräuchler
195. Aspidistra retusa K.Y.Lang & S.Z.Huang
196. Aspidistra saxicola Y.Wan
197. Aspidistra sichuanensis K.Y.Lang & Z.Y.Zhu
198. Aspidistra spinula S.Z.He
199. Aspidistra stricta Tillich
200. Aspidistra subrotata Y.Wan & C.C.Huang
201. Aspidistra superba Tillich
202. Aspidistra sutepensis K.Larsen
203. Aspidistra tonkinensis (Gagnep.) F.T.Wang & K.Y.Lang
204. Aspidistra triloba F.T.Wang & K.Y.Lang
205. Aspidistra tubiflora Tillich
206. Aspidistra typica Baill.
207. Aspidistra umbrosa Tillich
208. Aspidistra urceolata F.T.Wang & K.Y.Lang
209. Aspidistra xilinensis Y.Wan & X.H.Lu
210. Aspidistra yingjiangensis L.J.Peng
211. Aspidistra zongbayi K.Y.Lang & Z.Y.Zhu