PHÁT HIỆN MỘT LOÀI THỰC VẬT MỚI THUỘC HỌ TRÚC ĐÀO APOCYNACEAE Ở MIỀN TRUNG VIỆT NAM

Phạm văn Thế - Viện sinh thái Tài nguyên Sinh vật – Hà Nội

Các nhà thực vật học Việt Nam, Nga mới phát hiện và công bố một loài thực vật mới ở gần biển ở Quảng Trị và Nha Trang. Loài thực vật mới được đăng trên tạp chí chuyên ngành Nordic Journal of Botany với tên Cẩm cù hạnh Hoya hanhiae nhằm vinh danh bà Nguyễn Thuý Hạnh, người đã có công phát hiện, thu mẫu loài mới và Công bố này đã nâng tổng số các loài Cẩm cù của Việt Nam mọc tự nhiên lên 25 loài.

Cẩm cù hạnh là loài sống phụ sinh trên các thân cây già. Là loàidây leo nửa hoá gỗ. Chúng có các rễ bám mọc ra từ các đốt thân, và có thể dài đến 5m. Lá mọc đối chữ thập, phiến lá nạc, hình trứng đến hình trứng rộng, phiến lá dà 6–17cm, rộng 4–10cm và nhẵn. Gốc lá hình nêm hoặc tròn, đầu lá nhọn. Lá có 3–5 gốc, trong đó 2 gân gần sát gốc thường không nhìn thấy.Các gân bên nhìn rõ ở mặt trên trong khi chúng mờ ở mặt dưới. Cụm hoa mọc ngoài nách lá, có dạng nửa hình cầu, dạng hoa tán và mang nhiều hoa, chừng 25 đến 43 bông. Hoa có nhiều dạng màu sắc, nhưng màu phổ biến nhất là màu hồng và vàng. Quả nang dài 10cm, mang nhiều hạt, hạt có túm lông.

Hoya hanhiae có đặc điểm hình thái lá khá giống với các loài H. macrophyllavà H. verticillatado chúng có 3-5 gân gốc, và đều có khả năng tìm thấy ở Việt Nam. Tuy nhiên chúng dễ dàng phân biệt bởi các đặc điểm so sánh trong bảng dưới đây.

Đặc điểm	*H. hanhiae*	*H. macrophylla*	*H. verticillata*
Phiến lá (cm)	6–17 X 4–10	4,5–18 X 2,5–8,8	7–14 X 3,5–6,5
Cuống lá (cm)	1,5–3,5(5)	1,5–3	0,5–2,5
Gân phụ	Rõ mặt trên, mờ mặt dưới	Rõ cả hai mặt	Mờ cả hai mặt
Cụm hoa	Ngoài nách lá	Nách lá	Ngoài nách lá
Cuống cụm hoa (cm)	2,5–9	2–5	3–7
Cuống hoa (cm)	1,5	1–2	2,5–3
Màu sắc hoa	Vàng hoặc hồng	Trắng với các chấm hồng ở đỉnh của cánh hoa	Trắng
Đầu lá đài	Nhọn	Nhọn	Tù
Đường kính hoa (cm)	1	1,8	1,5
Cánh hoa	Mặt trong đầy lông	Mặt trong đầy lông	Mặt trong nhẵn hoặc có ít lông
	Hình trứng rộng, gần nhọn	Hình trứng, nhọn	Hình trứng, nhọn
Thuỳ tràng phụ	Gần nhọn	Tam giác	Nhọn giáo

Cẩm cù hạnh phân bố trong rừng thứ sinh cây lá rộng thường xanh mưa mùa nhiệt đới ở đất thấp trên đất cát tại các khu vực gần biển ở Quảng Trị và Nha Trang. Mùa hoa của chúng được quan sát vào mùa hè từ tháng 6 đến tháng 8 Dương lịch. Hoa rất thơm và có thể tồn tại đến 4 ngày, chúng có đặc điểm lạ là vào ban đêm thì hoa đóng lại sau đó lại mở ra vào sáng hôm sau.