Ranunculaceae : Họ Mao lương-Họ Hoàng liên

Họ Mao lương (danh pháp khoa học: Ranunculaceae), còn có tên là họ Hoàng liên^[1], là một họ thực vật có hoa thuộc bộ Mao lương. Họ này được các nhà phân loại học thực vật công nhận rộng rãi. Các loài được biết đến nhiều nhất trong họ này có lẽ làcỏ chân ngỗng, mao lương, ô đầu và uy linh tiên.

Hệ thống APG II năm 2003 (không thay đổi từ hệ thống APG năm 1998), cũng công nhận họ này và đặt nó trong bộ Mao lương(Ranunculales), thuộc nhánh eudicots (thực vật hai lá mầm thật sự). Họ này chứa khoảng 50-65 chi, với khoảng 1.500-2.500 loài, chủ yếu là cây thân thảo, nhưng có một vài loài là loại dây leo thân gỗ (chẳng hạn chi Clematis). Chúng được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới.

Một số hệ thống phân loại cũ còn gộp cả các loài mẫu đơn (chi Paeonia) vào trong họ Ranunculaceae, nhưng chi này hiện nay được đặt trong họ của chính nó là chi Trang (Paeoniaceae). Các chi Circaeaster (Tinh diệp thảo) và Kingdonia (Độc diệp thảo) hiện nay thuộc họ Tinh diệp thảo (Circaeasteraceae).

Một số chi

1. Aconitum - Chi Ô đầu, gồm ô đầu, phụ tử
2. Actaea - loại diệp thăng ma
3. Adonis - Chi Cỏ phúc thọ, gồm cỏ phúc thọ, trắc kim trản hoa
4. Anemone - Chi Cỏ chân ngỗng, gồm cỏ chân ngỗng, phong quỳ, ngân liên hoa, dã liên hoa
5. Anemonella
6. Anemonopsis
7. Aquilegia - lâu đẩu?
8. Archiclematis- hỗ diệp thiết tuyến liên
9. Asteropyrum - tinh quả thảo
10. Barneoudia
11. Beesia - thiết phá la
12. Calathodes- kê trảo thảo, cỏ móng gà
13. Callianthemum - mĩ hoa thảo
14. Caltha - lư đề thảo, cỏ móng lừa
15. Ceratocephala- giác quả mao lương?
16. Cimicifuga - Chi Thăng ma, gồm thăng ma, một số tài liệu gọi nhầm thành ngưu bàng (ngưu báng, ngưu bảng) là chiArctium (Chi Ngưu bảng), cụ thể là A. lappa.
17. Clematis - Chi Uy linh tiên, gồm uy linh tiên, ông lão, thiết tuyến liên, mộc thông
18. Clematopsis
19. Consolida - Chi Phi yến, gồm phi yến thảo, phi yến, la lết
20. Coptis - Chi Hoàng liên, gồm hoàng liên
21. Delphinium - Chi Thúy tước, gồm thúy tước
22. Dichocarpum - nhân tự quả
23. Enemion - nghĩ biển quả thảo
24. Eranthis - thỏ quỳ, ô đầu đông
25. Glaucidium
26. Hamadryas
27. Helleborus - thiết khoái tử, cây trị điên, cây lê lư
28. Hepatica - cây lá gan, chương nhĩ tế tân
29. Hydrastis
30. Isopyrum - biển quả thảo
31. Knowltonia
32. Komaroffia
33. Krapfia
34. Kumlienia
35. Laccopetalum
36. Leptopyrum - lam cận thảo
37. Megaleranthis
38. Metanomone
39. Miyakea
40. Myosurus
41. Naravelia - tích lan liên
42. Nigella - hắc chủng thảo
43. Oreithales
44. Paraquilegia
45. Paroxygraphis
46. Pulsatilla - Chi Bạch đầu ông, gồm bạch đầu ông
47. Ranunculus - Chi Mao lương, gồm mao lương
48. Semiaquilegia - Chi Thiên quỳ, gồm thiên quỳ
49. Souliea - Chi Hoàng tam thất, gồm hoàng tam thất
50. Thalictrum - Chi Thổ hoàng liên, gồm đường tùng thảo, thổ hoàng liên
51. Trautvetteria
52. Trollius - kim liên hoa, cây nụ vàng
53. Urophysa - vĩ nang thảo
54. Xanthorhiza

--------------------------------------------------------------------------------------------------

1. Aconitum L.
2. Actaea L.
3. Adonis L.
4. Anemoclema (Franch.) W.T.Wang
5. Anemone L.
6. Anemonella Spach → Thalictrum
7. Anemonopsis Siebold & Zuccarini
8. Aquilegia L.
9. Asteropyrum J.R.Drumm. & Hutch.
10. Barneoudia Gay
11. Beesia Balf.f. & W.W.Sm.
12. Calathodes Hook.f. & Thomson
13. Callianthemoides Tamura
14. Callianthemum C.A.Mey.
15. Caltha L.
16. Ceratocephala Moench
17. Cimicifuga Wernisch.
18. Clematis L.
19. Consolida Gray
20. Coptis Salisb.
21. Delphinium L.
22. Dichocarpum W.T.Wang & P.K.Hsiao
23. Enemion Rafinesque
24. Eranthis Salisb.
25. Glaucidium Siebold & Zuccarini
26. Halerpestes Greene
27. Hamadryas Comm. ex Juss.
28. Helleborus L.
29. Hepatica Mill.
30. Hydrastis L.
31. Isopyrum L.
32. Knowltonia Salisb.
33. Laccopetalum Ulbr.
34. Leptopyrum Reichenbach
35. Metanemone W.T.Wang
36. Miyakea Miyabe & Tatew.
37. Myosurus L.
38. Naravelia Adans.
39. Nigella L.
40. Oreithales Schltdl.
41. Oxygraphis Bunge
42. Paraquilegia J.R.Drumm. & Hutch.
43. Paroxygraphis W.W.Sm.
44. Psychrophila (DC.) Bercht. & J.Presl → Caltha
45. Pulsatilla Mill.
46. Ranunculus L.
47. Semiaquilegia Makino
48. Souliea Franch.
49. Thalictrum L.
50. Trautvetteria Fisch. & C.A.Mey.
51. Trollius L.
52. Urophysa Ulbr.
53. Xanthorhiza Marshall

Họ này có khoảng 57 loài ở VN, đa số ở vùng núi cao miền Bắc và miền Trung. 

1. Anemone chapaensis Gagn. : Phong quỳ Sapa 

hoa 

2. Anemone japonica Sieb. & Zucc. : Phong quỳ Nhật
Loài cây này mọc hoang dại ở Lào Cai, Hà Giang



3. Anemone rivularis Buch.-Ham. : Phong quỳ bờ
Cây mọc hoang dại ở Hà Giang





4. Clematis chinensis Retz. : Dây ông lão, Ruột gà. Mộc thông



5. Clematis granulata (Finet & Gagnep.) Ohwi :  Dây Vằng trắng




6. Delphinium ajacis L. :  Phi Yến, Chân chim, Larkspur





7. Naravelia laurifolia Wall. :  Bạch tu lá quế
Cây gặp ở Sơn Trà, Đà Nẵng






8. Ranunculus cantoniensis DC. : Mao cấn, Mao lương Quảng Đông 

9. Ranunculus pennsylvanicus  L. f. : Mao cấn Mỹ
Cây mọc hoang dại ở Lũng Cú Hà Giang



10. Thalictrum ichangensis Lecoyer ex Oliv. : Thổ hoàng liên Trung quốc 

Cây gặp ở Hàm Rồng Sapa

hoa