Hibiscus sabdariffa (Cây bụp giấm)

7 điều thú vị bạn nên biết về cây Atiso đỏ (Bụp giấm, Hibiscus Roselle)

Cây Atiso đỏ được trồng tại rất nhiều vùng trên cả nước ta, nổi tiếng nhất phải kể đến Bình Thuận và Đà Lạt. Chính vẻ đẹp rực rỡ, những công dụng bất ngờ và khả năng sinh trưởng trên đất khô cằn khiến cho loài cây nhiệt đới này trở thành thực vật được yêu thích trên toàn thế giới. Hãy cùng Tôi Yêu Trà tìm hiểu thêm về cây Atiso đỏ hay còn gọi là cây Bụp giấm, hoa rau chua, me chua đỏ, Hibiscus Roselle… qua những thông tin hữu ích dưới đây nhé!

Mô tả về cây Atiso đỏ.

Atiso đỏ là loài cây bụi, thường mọc cao từ một đến hai mét với thân có màu đỏ tím và lá màu xanh đậm. Những bông hoa hình loa kèn có chiều ngang 7-8 cm và có năm cánh hoa màu phớt hồng hoặc vàng kem, nhạt dần về phía nhụy bên trong. Bao quanh gốc hoa là đài hoa có thể ăn được. Hoa Atiso đỏ có màu đỏ sẫm, đường kính 2-3 cm và giống hình dạng của một bông hoa tulip kín. Bên trong có hạt và người ta thường bỏ hạt đi vì có vị đắng và không ngon miệng.

Hương vị của Atiso đỏ như thế nào?

Những đài hoa Atiso đỏ rất mọng nước, có kết cấu chắc chắn, vô cùng linh hoạt. Atiso đỏ có hương vị trái cây tương tự như nam việt quất, đại hoàng và nho đỏ.

Nơi trồng và lịch sử của cây Atiso đỏ

Atiso đỏ có nguồn gốc từ Ấn Độ và Malaysia, và sớm được trồng ở các vùng của Châu Phi. Việc buôn bán nô lệ đã đưa nó qua Thái Bình Dương đến các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới ở Trung Mỹ, Brazil, Mexico và Tây Ấn. Atiso đỏ là loài ưa khí hậu nóng nhưng lại yêu cầu một lượng mưa hoặc tưới tiêu đầy đủ và không chịu được sương giá. Nó phát triển ở Florida, vùng ấm hơn của California và khí hậu ôn đới trên khắp thế giới.

Mùa

Hoa Roselle tươi có sẵn vào mùa hè và có thể thu hoạch trong nhiều tháng. Đài hoa thường được phơi khô và sử dụng quanh năm như một sản phẩm có sẵn.

Những sự thực thú vị về Atiso đỏ

• Atiso đỏ là một loại cây nhiệt đới hàng năm giống như cây bụi, còn được gọi là cây me chua đỏ, Flor de Jamaica, cây me chua Jamaica, nam việt quất Florida. Nó có tên thực vật là Hibiscus sabdariffa, là một thành viên của họ Mallow với bông hoa năm cánh hình phễu đặc trưng.
• Mặc dù hoa cũng có thể ăn được, nhưng đài hoa của Atiso đỏ mới thực sự là phần được tiêu thụ nhiều nhất
• Atiso đỏ được sử dụng như một thành phần ẩm thực, thuốc nhuộm thực phẩm tự nhiên và thảo dược, đặc biệt tốt cho sức khỏe tim mạch. Báo cáo của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ chỉ ra rằng uống ba tách trà Atiso đỏ mỗi ngày có thể làm giảm huyết áp tới 13,2%.

 Giá trị dinh dưỡng

Atiso đỏ chưa đựng nguồn canxi, niacin, riboflavin, sắt, chất chống oxy hóa và vitamin C rất dồi dào. Nó có thể được sử dụng để điều trị cảm lạnh, giảm huyết áp, tuần hoàn kém, và thậm chí để giảm nôn nao.

Atiso đỏ được sử dụng như thế nào

• Atiso đỏ có thể được sử dụng thô, khô hoặc làm nước ép.
• Hương vị trái cây của nó đòi hỏi bổ sung thêm chất làm ngọt nào đó, và nó được sử dụng thành công như một quả nam việt quất trong công thức làm mứt, thạch, tương ớt và thậm chí cả rượu vang.
• Atiso khô thường được sử dụng làm trà. Khi pha cùng đá lạnh, trà hoa Atiso đỏ cũng được sử dụng để cân bằng các món tráng miệng ngọt như kem, bánh pho mát, gelato.
• Nước ép bụp giấm đỏ cô đặc có màu đỏ thẫm và có thể được sử dụng làm màu thực phẩm tự nhiên cho bột hoặc bột bánh. Atiso đỏ rất hợp tiêu, quế, đinh hương, gừng, mật ong, đường, xi-rô cây phong, cam và vani.

Thông tin văn hóa

• Atiso đỏ đã được chứng minh là làm giảm sự hấp thụ rượu và là một phương thuốc chữa trị nôn nao ở Guatemala trong nhiều năm.
• Một hỗn hợp được gọi là "trà Sudan" được sử dụng để điều trị ho và bệnh tiêu hóa ở Châu Phi.
• Rễ và hạt đắng được sử dụng phổ biến hơn ở Brazil và Ấn Độ để làm dịu dạ dày.
• Trà bụp giấm pha với bia, là một phần của nhiều lễ Giáng sinh tại Caribbean.
• Atiso đỏ đã được trồng như một nguồn cung cấp chất liệu (chất xơ) trong Thế chiến II để làm vải bố.

Đặc trưng của Hibiscus

Hibiscus được biết đến với rất nhiều cái tên khác nhau như: atiso đỏ, bụt giấm, bụp giấm, cây rau chua, bụt chua, bụp chua, lá giấm, giền cá, giền chua, hoa vô thường, thậm chí còn có những nơi gọi là cây hoa hòe. Hibiscus trong từ điển tiếng Việt là “hoa dâm bụt”. Với nhiều tên gọi như vậy nhưng xuất sứ của loài hoa này lại không ở Việt Nam mà từ Bắc Phi và Trung Mỹ.

Hibiscus (Hibiscus sabdariffa L.) thuộc họ bông (Malvaceae), tên khác là cây giấm, bông bụt giấm, đay Nhật, là một cây bụi, cao 1 - 2m. Thân màu lục hoặc đỏ tía, phân cành ở gốc. Cành nhẵn hoặc hơi có lông. Lá mọc so le. Hoa to, mọc riêng lẻ ở kẽ lá, màu vàng, ở giữa màu đỏ tía sẫm. Quả nang, hình trứng, nhọn đầu, có lông mịn, đài có hạt nhiều, màu đen.

Ở Việt Nam lấy giống cây Hibiscus từ Đức. Từ năm 1997, cây được thử nghiệm phủ đất trống đồi trọc cho kết quả tốt ở Hà Tây, Hòa Bình, Thái Nguyên rất thích hợp với đất đai cằn cỗi, ít mưa, nhiều nắng. Cây bụt giấm dễ trồng bằng hạt, thích hợp với điều kiện khí hậu nước ta, có thể trồng trong các vườn gia đình để lấy đài hoa làm nước uống và làm thuốc.

Bộ phận dùng làm thuốc của Hibiscus là hoa, thu hái vào mùa thu, lúc các lá đài còn mềm và căng mọng, không bị nhăn héo và có màu đỏ sẫm và chỉ thu hái trong vòng 15 - 20 ngày sau khi hoa nở, vì để lâu, dược liệu sẽ kém phẩm chất. Đài hoa Hibiscus có thể dùng tươi hoặc phơi khô thì bảo quản được lâu, đài khô sau khi ngâm nước lại trở về trạng thái tươi.

Loài hoa dược liệu quý

Với vị chua đặc trưng, hoa lá và đài quả Hibiscus có thể sử dụng để nấu canh chua hay ăn thay rau có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, ngoài ra còn làm mát gan, tăng tiết mật. Hibiscus chứa rất nhiều polysaccha-rid trong chất nhầy (có ở tất cả các bộ phận của cây đặc biệt là trong đài quả) theo nghiên cứu của nhiều nhà khoa học trên thế giới, HIB-3 có trong polysaccha-rid có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Polysaccha-rid còn có tác dụng làm giảm cholesterol máu, do đó ngăn ngừa và hạn chế sự béo phì do tích mỡ. Hai hợp chất flavonoid và cyanidin cũng có tỷ lệ cao trong thành phần cây có tính chống oxy hoá, bảo vệ thành mạch máu, giúp ngăn ngừa các bệnh tim mạch và ung thư. Các Vitamin C, A nhóm B, E.... cùng nhiều loại axit hữu cơ khác cũng đã được tìm thấy trong cây Hibiscus.

Một số nhà nghiên cứu đã xác định tính chống co thắt, hạ huyết áp, kháng khuẩn, hạn chế sự tạo sỏi ở đường tiết niệu, chống lão hoá, chống mệt mỏi... của Hibiscus. Trên khắp thế giới Hibiscus sabdariffa được xem như một loại cây dược liệu vô cùng quý giá.

Theo kinh nghiệm dân gian của Việt Nam, lá đài của hoa Hibiscus để tươi, rửa sạch, ép lấy nước, pha thêm đường và nước lọc để thành thứ đồ uống đặc biệt, có vị chua dịu, mùi thơm nhẹ sẽ phát huy tốt các tác dụng là làm mát, tiêu khát, giải nhiệt, lợi tiểu, thông mật, nhuận tràng, hạ huyết áp, sát khuẩn, kháng nấm, chống độc. Lá đài hoa Hibiscus phơi khô, hãm uống là thuốc giúp tiêu hóa chữa các bệnh gan, mật. Liều dùng hàng ngày 9 - 15g.

Ngày nay, nhiều nghiên cứu Hibiscus không chỉ ứng dụng trong y học mà cả trong ngành công nghiệp thực phẩm và mỹ phẩm. Người ta thường dùng đài hoa có vị chua làm gia vị thay giấm, chế nước giải khát, làm mứt, siro. Người ta có thể cho siro đó lên men. Lá dùng như chất thơm và cùng với đài hoa, quả để trị bệnh scorbut (bệnh thiếu vitamin C gây ra như viêm lợi, chảy máu chân răng, bầm tím, chậm lành vết thương…). Toàn cây có thể chế rượu vang có mầu đỏ đẹp, vị chát, chua dịu, giống dáng dấp của vang Bordeaux.

Cách làm trà hibiscus nấm linh chi giảm cân hiệu quả

Thành phần: 5g nấm linh chi khô, 6 tách nước sôi, 3 - 5 viên đường ăn kiêng (tùy khẩu vị); 1 - 2 muỗng canh mật ong và nước cốt của 1 trái cam, vỏ cam; 1 muỗng cà phê vani (hoặc sữa tách béo); 2 muỗng đài hoa khô Hibiscus; đá viên.Cách làm: Cắt nấm linh chi thành những miếng nhỏ. Cho 6 cốc nước vào nồi đun sôi, sau đó cho nấm linh chi đã cắt nhỏ vào nồi tiếp tục đun nhỏ lửa trong khoảng 30 phút. Lọc lấy nước nấm linh chi bỏ bã, lúc này nước sẽ có vị đắng. Thêm đường, mật ong, vani, nước cốt cam và đài hoa khô Hibiscus vào nồi đun trong vòng 3 phút. Lọc bã, cho trà ra cốc có thể thêm đá và bạn có thể thưởng thức món trà thảo mộc Hibiscus nấm linh chi tuyệt ngon, đảm bảo cho sức khỏe và có thể giảm cân nhanh và hiệu quả.

Theo nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học tiến hành 7 năm qua cho thấy, ở Việt Nam, Hibiscus có thể được ứng dụng trong một số lĩnh vực:

- Đài quả (các sản phẩm chính của cây) có thể được chế biến thành nhiều loại thực phẩm như: trà nhúng, rượu vang, sirô, ômai, mứt....
- Lá, hoa, đài quả sử dụng để ăn sống, nấu canh chua, kho cá, giảm sốt, hạ nhiệt.
- Hạt dùng ép dầu ăn và chăn nuôi gia súc (thành phần dầu tương đương dầu chiết xuất từ hạt hướng dương) sản phẩm phụ sau khi ép dầu dùng làm phân bón cho cây trồng (năng suất hạt đạt 700 - 800kg/ha).
- Vỏ cây dai tương đương như đay, có thể dùng dệt bao tải, bện dây thừng.
- Thân cây làm bột giấy chất đốt (thu được 500 - 600kg/ha).