Cây núc nác-Oroxylum indicum(L) Vent.

Cây núc nác còn có tên gọi là So đo thuyền, Cơn cà, Nam hoàng bá, K’nốc, Ungca (Lào). Tên khoa học  Oroxylum indicum(L) Vent. Họ Chùm ớt- Bignoniaceae.

1. Đặc điểm hình thái và sinh thái

cây núc nác

Cây gỗ cao 8-15m hoặc hơn, thân thường chi phân cành ở ngọn. Lá lớn, 2-3 lần, kép lông chim, dài tới 2m, lá chét có cuống ngắn, phiến lá hình trứng dài 8-15cm, rộng 5-6cm, đầu nhọn, mép lá nguyên. Hoa to màu nâu đỏ, mọc thành chùm ở ngọn, đài dài, hình ống khía 5 răng nông, tràng hình chuông loe rộng ở đỉnh và xẻ 5 thùy không đều nhau. Quả non rất to (có khi dài tới 1m) dẹt và hơi cong. Hạt nhiều, có cánh mành rộng (giống hình con bướm).

Nơi sống: Trong rừng thưa, rừng thứ sinh, nơi sáng, trên nương rẫy cũ. Có phổ biến ở Việt Nam. còn có ở Trung Quốc, Lào, Campuchia.

2. Công dụng và thành phần dinh dưỡng

2.1 Công dụng

Hoa, quả thu hái vào mùa Hạ. Lá có thể hái quanh năm. Lá non luộc bỏ nước, chấm mắm: có thể dùng lá non, hoa hoặc quả non xào hoặc nấu canh. Quả non nướng qua, cạo bỏ vỏ ngoài rồi thái lát mỏng chấm mắm ăn. Hạt núc nác (mộc hồ điệp) sắc với nước và đường phèn (hay kẹo mạch nha) uống chữa ho, viêm phế quản. Hạt sấy khô, tán nhỏ uống chữa đau dạ dày hoặc rắc lên vết lở loét, mụn nhọt lở lâu ngày mà chưa liền miệng, vỏ cây làm thuốc bổ, còn dùng để chữa dị ứng ngoài da, dị ứng sơn. Thân làm giá thể trồng tiêu.

2.2 Đơn thuốc có vị núc nác

- Chữa viêm phế quản, ho lâu ngày

Mộc hồ điệp 10g, đường phèn hay kẹo mạch nha 30g,nước 300ml sắc còn 200ml. Chia 3 lần uống trong ngày

- Chữa lở loét do sơn ăn

Vỏ núc nác tươi ( số lượng tùy theo vết loét) giã nát, thêm rượu 30-40o vào cứ 1 phần vỏ, 3 phần rượu, ngâm vào khoảng 2-3 giờ. Dùng rượu này bôi vào nơi lở sơn. Ngày bôi 3-4 lần. Chỉ 2-3 ngày là khỏi.

 3. Cách gây trồng và chăm sóc  

- Giống chủ yếu  từ hom thân, cành và hom rễ. Tiến hành chặt các đoạn thân, cành, rễ có chiều dài từ 30-50cm giâm vào đất ở những nơi ẩm. mát sau một thời gian thấy xuất hiện chồi mới dài 30-40cm có thể bứng cây đi trồng.

- Trồng và chăm sóc

Núc nác trồng thích hợp trên nhiều loại đất nhưng không thích hợp với đất thường bị ngập úng. Hố trồng 40x40x40cm gồm phân chuồng hoai và rác. Hố cách hố 3-5m. Hố chuẩn bị trước khi trồng khoảng 30 ngày. Cây con bứng đến đâu trồng đến đó. Đặt cây vào giữa hố sâu 15-20cm, lắp đất đầy hố, ém chặt đất xung quanh gốc cây. trồng xong tưới nước và vun đất vào hố như hình mai rùa. Cắm cọc để giữ cây con.

Núc nác thích hợp trong mô hình NLKH, trồng phân tán ven hàng rào hay trồng ở sân, vườn kết hợp lấy bóng mát. Nếu chỉ tập trung mục đích lấy lá và ngọn non thì nên đốn cây tạo tán thấp nhiều cành để dễ thu hái và cho năng suất cao. Có thể thu hoạch rau quanh năm khi cây ra lá non, hoa hay quá non. Hàng năm nên lưu ý bón thêm phân cho cây