Vọng cách, Lá cách (Premna serratifolia L.

cây Cách, còn gọi Vọng cách, Lá cách (Premna serratifolia L., tên đồng nghĩa: Premna corymbosa Rottl. Ex Willd., P. integrifolia Roxb., P. obtusifolia R. Br.) thuộc họ Ngũ trảo Verbenaceae.

Tiểu mộc hay đại mộc, cao 2 - 7 mét, phân nhánh nhiều. Lá mọc đối, hình tim, phiến lá nguyên, hơi bất xứng, mặt trên láng, mặt dưới có ít lông. Chùm hoa tụ tán hình tảng phồng, nhiều hoa trắng, nhỏ. Quả tròn, rộng 3 - 4 mm, đen khi chín. Mọc hoang hoặc trồng làm gia vị.

Lá có mùi thơm, thường dùng làm rau sống, nấu canh, cuốn thịt bò nướng…

Cành, lá dùng làm thuốc (tươi hay phơi khô). Kinh nghiệm y học cổ truyền các nước dùng làm thuốc lợi thiểu, giải độc, trị ho, trợ tiêu hóa, lợi sữa, lợi kinh, trị kiết lỵ và thấp khớp. Liều dùng: cành lá khô 20 - 30 g (tươi 50 - 100 g) sắc uống. Cành Cách cỡ ngón chân cái, phơi héo rồi đun vào bếp than, đầu kia sẽ xì ra bọt nước, dùng để thoa lên vết chàm, dị ứng, vết lở loét và mụn nhọt cho mau lành.

Theo các nghiên cứu khoa học, thân, cành, lá Cách chứa alcaloid: premnin, granimin có tính cường giao cảm thần kinh, nghĩa là làm co mạch, tăng huyết áp, tiết nước bọt, nở đồng tử, tăng nhu động ruột, nở khí quản… cho nên khi uống nước sắc cành, lá Cách bạn cảm thấy hưng phấn, hết mệt mỏi, ăn ngon miệng và khỏe ra... Tuy nhiên, mặc dù những nghiên cứu về độc tính cho thấy với liều uống 2.000 mg trích tinh/kg cơ thể súc vật thí nghiệm không gây ngộ độc nào, nhưng ta chỉ nên dùng thuốc từ vài ba ngày đến vài tuần để trị bệnh rồi nghỉ chứ đừng uống thường xuyên không có ích mà còn có thể gây cao huyết áp, vì cây có tính cường trực giao cảm thần kinh. Bạn B. nên có chế độ ăn uống cân bằng dưỡng chất, thực hành thể dục, thể thao thường xuyên để nâng cao sức khỏe thay vì dùng thuốc thường xuyên dù đó là cây nhà lá vườn thiên nhiên.

Tác dụng cường giao cảm thần kinh này của cây Cách cũng giải thích công dụng làm thuốc lợi sữa, lợi kinh, trị nhức mỏi, thấp khớp trong kinh nghiệm dân gian. Nước sắc cây Cách cũng có tính kháng sinh mạnh trong việc chống nhiễm trùng đường ruột, ngộ độc thực phẩm, lỵ trực trùng. Nước sắc đặc bôi mụt, nhọt ngoài da.