Thuật phòng thân đa dạng và kỳ lạ ở thực vật

Có một số loài thực vật vì muốn phòng thân chống lại địch hại mà đã áp dụng phương pháp trốn tránh. Chẳng hạn, sen tuyết trên cao nguyên Tây Tạng - Thanh Hải dứt khoát chỉ ra hoa khi đất trời đầy băng tuyết, con người và động vật nói chung không thể làm hại được nó trong điều kiện khắc nghiệt này, có lợi cho sự sinh tồn của nó

Gai là một các phòng thân của hoa hồng ảnh theo mooseyscountrygarden. com

Ngó sen, củ năn, khoai môn… thì thân rễ của nó đều vùi mình trong đất, phần ló mình ra khỏi mặt đất chỉ là lá, dù bị ăn mất cũng chẳng phương hại gì đến “đại cục”, cũng chẳng ảnh hưởng gì đến sự sinh tồn của chúng.

Vũ khí vật lý của thực vật rất có uy lực. Các cây hoa hồng, hoa tường vi, cây móc mèo, cây bồ kết, cây xương rồng… đều có gai nhọn đầy mình làm cho con người và động vật không dám tùy tiện động vào, đứng trước “vũ khí gai nhọn” của chúng cũng phải lùi lại né tránh.

Trong quá trình tiến hóa, có một số thực vật đã hình thành hình thái độc đáo, những hình thái này đã trở thành thuật phòng thân của chúng. Chẳng hạn như ở chân núi Himalaya có loại “cỏ mắt kính”, hình dáng của nó rất giống rắn mắt kính đang ngẩng cao đầu, làm cho kẻ thù không dám đến gần. Cỏ khiêu vũ sinh trưởng ở Sri Lanka luôn nhảy múa trong không khí, làm cho những động vật ăn cỏ không biết được trò gì, e ngại mà tránh xa.

Các nhà nghiên cứu Mỹ phát hiện thấy cây hoa vàng Bắc Mỹ sau khi bị con ve sừng làm hại lại có vẻ sống tốt hơn vì mật của con ve sừng là thứ mà kiến thích ăn. Vì muốn ăn mật ve sừng, kiến chủ động làm “vệ sĩ” cho hoa vàng Bắc Mỹ, không cho những con sâu làm hại khác đến làm hại. Đây có thể coi là một biện pháp “mượn giặc chống thù”.

Song chế tạo ra chất hóa học làm hại kẻ thù lại là phương pháp tự vệ thường thấy nhất của thực vật. Một vài loài nấm trông rất đẹp nhưng người và động vật chẳng dám động vào nó vì nó chứa những chất cực độc, không ăn được. Rau diếp có tỏa ra vị đắng có thể làm cho bướm rau, sâu xanh không dám gần nó. Mùi vị lạ lùng do lá ngải cứu tiết ra lại có khả năng xua đuổi côn trùng, phòng chống chuột.

Trong hạt xoan (thầu dầu) có chất làm cho sâu bọ côn trùng không dám ăn, nếu đã ăn rồi cũng sẽ chết. Nhiều loài thực vật khi bị nhiễm khuẩn vi sinh vật xâm nhập có thể nhanh chóng tiết ra “chất kháng độc tố”, loại chất  kháng khuẩn này có thể làm cho vi rút mất khả năng tiếp tục xâm nhập. Có loại cây còn có khả năng chế tạo ra axit amin giả, làm cho sâu bọ có hại tưởng là chất dinh dưỡng, thực ra lại là loại protein có hại đưa côn trùng có hại đến chỗ chết. Các nhà khoa học cho ràng các thực vật từ khi sinh ra cho đến lúc chết đi đều có thể tiết ra chất phòng ngự, chất kháng độc tố, khi cần có thể tổng hợp trong vài tiếng đồng hồ.

Có thể thấy, thực vật tuy không có “chân” và “răng” nhưng để sinh tồn chúng cũng có đủ thuật phòng thân. Nếu không, trong thể giới đầy rẫy kẻ thù tự nhiên, vài trăm nghìn loài thực vật làm sao có thể đời đời sinh sôi nảy nở, truyền từ đời này sang đời khác.